In de Bob Evers-nieuwsbrief 13 (januari 1999) stelt Evert van der Spek een aantal vragen over een drietal boeken die volgens hem al voor de oorlog in Vlaanderen zouden zijn verschenen onder de naam Willy Waterman: 'Een woestijn raakt zoek',  'De erfenis van een zonderling’ en ‘De geheimzinnige schat'.

Van der Spek wil weten in welke volgorde de drie verhalen verschenen zijn. Ook vraagt hij zich af of België het eerste land was waar een boek van Willy van der Heide alias Waterman werd gepubliceerd. Van slechts van een van de drie bedoelde Waterman-boeken bestaat een Nederlandse uitgave. Daarover verzucht Van der Spek: 'naar de reden hiervan kan slechts worden gegist'.

De bekende vraagbaak voor dit soort kwesties is 'Brinkman's catalogus van boeken'.  We vinden hier de drie boeken terug met de volgende jaartallen:
1939: Een woestijn raakt zoek (Tilburg, Het Ned. boekhuis)
1945: De erfenis van een zonderling (Antwerpen, De Palm)
1946: De geheimzinnige schat (Antwerpen, De Palm)

Van der Spek heeft in zijn eigen exemplaar van de Tilburgse uitgave van 'Een woestijn raakt zoek' het copyright-jaartal 1938 gevonden. De schrijver zal zijn rechten dus in dat jaar aan de uitgever hebben overgedragen, waarna een jaar later het boek uitkwam. De drie titels komen ook voor in de 'Belgische bibliografie':
1945? Een woestijn raakt zoek (Antwerpen, De Palm)
1945? De erfenis van een zonderling (Antwerpen, De Palm)
1946: De geheimzinnige schat (Antwerpen, De Palm)

Hoewel ook catalogi en bibliografieën fouten maken en de 'Belgische bibliografie' in dit geval zelf onzekerheid aangeeft, wordt het hiermee onwaarschijnlijk dat de Belgische uitgaven vooroorlogs zijn. Van de enige titel die in beide landen is verschenen, 'Een woestijn raakt zoek', is de Tilburgse uitgave kennelijk de oorspronkelijke, niet de Antwerpse. België is dus niet het eerste land waar een boek van Willy van der Heide verscheen.  Van der Speks drie titels zijn verschenen in de volgorde die 'Brinkman' aangeeft.  Maar kijken we alleen naar de Belgische uitgaven, dan blijft vooralsnog onduidelijk welk boek er daar het eerst was.

Naar de reden waarom 'De erfenis van een zonderling' en 'De geheimzinnige schat' alleen in België verschenen, hoeven we - nu we de jaartallen zien - niet meer te gissen.  Zoals ieder weet had Onze Schrijver zich in de oorlog in Nederland onmogelijk gemaakt.  Kennelijk heeft Uitgeverij De Palm hem in 1945 in Antwerpen verwelkomd als literair-asielzoeker.

Eep Francken te Leiden

De bedoeling van een dergelijk artikel is niet om een deugdelijk en op professioneel niveau geschreven scriptie te publiceren, maar om de vele Willy van der Heide-kenners en -verzamelaars een inzicht te geven in wat voor (uitgegeven) materiaal er mogelijk (nog) te vinden is.  Veel van de mij bekende verzamelaars wisten van sommige feuilletons dan wel boekwerken niet eens het bestaan.
'Brinkman's catalogus van boeken' heb ik inderdaad niet geraadpleegd: mea culpa, het zij zo!
Veel bronnenonderzoek pleeg ik daar niet in, omdat met name de oudere uitgaven van de Brinkman voor de Nederlandse uitgaven niet compleet zijn, om over de specifieke Belgische uitgaven nog maar te zwijgen.  Na de bemerkingen van Eep Francken kunnen wij gevoeglijk aannemen, dat België niet het eerste land van publicatie is geweest.  Te betwijfelen valt echter of de manuscripten onmiddellijk na de oorlog zouden zijn overhandigd aan Uitgeverij de Palm; daar was de tijd niet naar.
Gezien het in de drie delen ontbreken van de vereiste Toelatingsnrs./Verbruikersbonnrs. (te vergelijken met de K-nrs. in Nederland) rijst de vraag (al weer giswerk!) of de boeken al niet eerder werden gedrukt tijdens de oorlog, maar na de oorlog (België was al een half jaar eerder bevrijd) uit voorraad uitgeleverd.  Van oorlogsmisdaden of collaboratie verdachte personen werden in België veel harder aangepakt dan in Nederland, zodat niet aannemelijk is, dat een uitgever in België nog manuscripten zou accepteren van in Nederland van collaboratie verdachte en gearresteerde schrijvers, temeer daar expliciet in dit geval de verdachte als 'Willem W. Waterman' werd gedetineerd. Vanaf 1941 werd door de schrijver de naam Willy Waterman nooit meer gebruikt, noch in zijn boeken noch in zijn bijdragen aan periodieken (Cinema en Theater).  Tijdens en na de oorlog werd door de uitgeverswereld nogal gesjoemeld met papiertoewijzingen en herdrukken van boeken. Hierdoor is het niet goed mogelijk om een duidelijk beeld te krijgen van chronologische uitgaven.  We kunnen het Willy van der Heide helaas niet meer vragen.

© 1999 Hans en Ton Kleppe, Jacoba van Heemskerckstraat 7, 3351 SP Papendrecht

Naar de inhoudsopgave van deze nieuwsbrief Naar de rubriek "de Bob Evers-nieuwsbrief" (algemene informatie) Naar de homepage