"Medewerking gevraagd". Onder deze titel startte ik op 1 februari 1998 een discussie op de Bob Evers mailinglijst. Mijn doel was te komen tot een uitputtende beschrijving van de drukgeschiedenis van de serie: wanneer is welke druk verschenen, bij welke uitgever en drukker, in welk formaat en met welke illustrator, wat zijn de bijzonderheden van een druk, enzovoort. Omdat ik zelf natuurlijk niet beschikte over alle drukken van alle delen, riep ik hiervoor de hulp in van de lezers van de mailinglijst. Intussen zijn we bijna twee jaar verder. Mijn archief telt inmiddels meer dan 260 berichten over dit onderwerp en dat aantal wordt nog vrijwel wekelijks aangevuld.

Dat geeft goed weer hoe enthousiast er werd gereageerd op mijn oproep. Ik kreeg suggesties om bepaalde aspecten waar ik zelf nog niet eerder aan had gedacht ook onder de loep te nemen. Een van de beste ideeën was om de gegevens uit de Lijst mee te nemen. Zoals natuurlijk bekend is staat op de ongenummerde bladzijde 4 van alle Hard Cover delen (de delen 1-32, verschenen tussen 1949 en 1963) een uitgebreide opgave van reeds verschenen delen inclusief druknummers. Deze Lijst bleek in het verdere onderzoek heel waardevol te zijn, en af en toe onmisbaar bij voorkomende moeilijke gevallen. In de pockets is het principe van de lijst ook overgenomen, maar helaas zonder vermelding van de druknummers.

In september 1999 was er een heuglijk feit te vieren: de inventarisatie van alle Hard Covers was compleet, en vandaar ook dit artikel en de beperking in de titel ervan. Wie weet exact hoeveel HC-uitgaven er zijn verschenen? Het bleken er in totaal 115 te zijn. Dat is echter nog maar een klein deel van het geheel, dat naar schatting inclusief pockets, omnibussen, Belgische en grijze uitgaven (de delen 34 en 35) uitkomt op ruim 700. Het is een schatting, omdat ik ervan uit ga dat een bepaalde druk pas echt is verschenen als er ook een exemplaar van te vinden is. En in mijn tabellen zitten nog wat lege plekken, hoewel ik met de identificatie van 625 verschillende uitgaven (stand per 15 oktober 1999) al een aardig eind op weg ben.

In de laatste fase van de HC-inventarisatie bleek het nodig om een paar aannames te doen. Enkele drukken waren namelijk niet te vinden, en van sommige anderen was het onwaarschijnlijk dat de gegevens die in de boeken zelf zijn opgenomen (gewoonlijk een combinatie van druknummer, gegevens op de Lijst en jaar van copyright) correct waren in de betreffende combinatie. Het bleek mogelijk voor deze probleemgevallen een sluitende verklaring te vinden en ik zal dan ook toelichten waarom ik tot bepaalde conclusies ben gekomen.

Maar eerst wat algemene uitgangspunten die ik heb gehanteerd.

1. Als druknummer van een boek is in het algemeen aangenomen de druk die op de titelpagina staat vermeld. Alleen als andere feiten duidelijk het vermelde druknummer tegenspraken, was er aanleiding dit te corrigeren. Het meest vóórkomend is dat er geen druknummer vermeld staat in gevallen waarin het copyright-jaartal of de vermeldingen in de Lijst het waarschijnlijk maken dat er geen sprake is van een eerste druk. Dit verschijnsel is niet zeldzaam en het is dus altijd van belang om een tweedehands aangeboden eerste druk goed te controleren.
2. Het vermelde jaar van copyright is beschouwd als het jaar van uitgave van het betreffende boek. Natuurlijk kan het vermelde jaar best wel het jaar zijn waarin het copyright werkelijk is gevestigd, maar de frequente aanpassing van het jaartal bij een volgende druk maakt dit toch redelijk onwaarschijnlijk.
3. In gevallen waarin het jaar van copyright niet wordt vermeld (zeldzaam bij de hard covers, maar vooral bij de Zeijlstra-pockets veel voorkomend) is een schatting gemaakt van het correcte jaar van uitgave op grond van het vermelde aantal verschenen delen in de Lijst. In het uitgebreide overzicht dat op mijn website beschikbaar is, is een dergelijk geschat jaar aangegeven met een *. Een afwijking van plus of min één jaar met de werkelijkheid is natuurlijk mogelijk.
4. Vooral bij de eerste zes boeken van de serie zijn bij de gebonden uitgaven nogal wat merkwaardige zaken geconstateerd. Dat maakte het noodzakelijk om in sommige situaties het vermelde druknummer aan te passen. Ik ga daar nog uitgebreid op in.

En wie weet welke drukken zowel als hard cover als in een pocket-uitgave zijn verschenen? Dat zijn de vijfde druk van Een dollarjacht in een D-trein (1959 en 1966) en de tweede van Heibel in Honoloeloe (1962 en 1970).

Van de eerste druk van Een overval in de lucht zijn 2 versies bekend. Op de voorkant van de eerste versie staat een propellervliegtuig met de neus naar boven, en op die van de tweede een straalvliegtuig met de neus naar beneden. Verder zijn deze uitgaven identiek. Ook bij De strijd om het goudschip is er een druk (de zesde) met een afwijkende voorkant.

Bij de eerste zes delen was, zeker in het begin van de serie, geregeld wat mis. Ik heb de volgende aannames moeten doen om een sluitend geheel te krijgen:

Een overval in de lucht

Met de tweede druk is iets merkwaardigs aan de hand. Er bestaan twee versies, die beide gezien het jaartal van het copyright uit 1949 zouden stammen. Dat kan echter niet juist zijn. De eerste druk is eind 1949 uitgegeven en het is niet aannemelijk dat er zo ongeveer gelijktijdig een tweede druk is verschenen. Bovendien worden in de Lijst van versie 1 drie andere boeken vermeld die allen eerst in 1950 zijn uitgegeven (+ 2 boeken die "in 1951 zullen verschijnen"). In de Lijst van versie 2 worden zelfs zes andere boeken vermeld, waarvan de laatste 2 uit 1951 stammen. Dit dateert versie 1 op 1950, en versie 2 op 1951. Twee versies van de tweede druk? Dat is schijn, want er is geen enkel exemplaar bekend van een derde druk. Bijgevolg heb ik besloten versie 1 te beschouwen als de echte tweede druk, en versie 2 als een derde druk.

De jacht op het koperen kanon

Van de derde druk zijn twee versies bekend, één uit 1951 (# Lijst = 6) en één uit 1953 (# Lijst = 11). Verder bestaat er een vierde druk uit 1954 (# Lijst = 13), en is geen enkel exemplaar bekend van de vijfde druk. Ik beschouw de derde druk (1951) als de echte derde druk, de derde druk (1953) als de vierde druk en de vierde druk (1954) als de vijfde druk. Dit klopt ook uitstekend met de in de diverse Lijsten vermelde aantallen en drukken.

Avonturen in de Stille Zuidzee

Van de vijfde druk bestaan twee versies, beide uit 1954. In de Lijst treden verschillen op; versie 1 telt 16 boeken en versie 2 zelfs 21. Voorts is er geen opgave bekend van een zesde druk.

Het ligt hier voor de hand versie 1 als de echte vijfde druk te beschouwen, en versie 2 als de zesde druk. Het vermelde jaartal in versie 2 kan niet correct zijn; immers, deel 21 (Pyjama-rel in Panama) is pas in 1956 verschenen. Er zijn gegronde redenen aan te nemen dat deze uitgave (versie 2) in een bijzondere categorie valt, die ik nog uitgebreid zal bespreken. Versie 2 beschouw ik als een zesde druk uit 1957.

De strijd om het goudschip

Wellicht het meest verwarrende boek van de eerste zes met betrekking tot de verschillende drukken. Eerst maar even de uitkomst van de inventarisatie, maar nog zonder mijn conclusies:

• eerste druk (1951, # Lijst = 6)
• tweede druk (1955, # Lijst=19)
• derde druk (1952, # Lijst=7)
• derde druk (1953, # Lijst=11)
• vierde druk (1954, # Lijst=14)
• vijfde druk : geen opgave bekend
• zesde druk (1961, # Lijst=30)

Cnall-effecten in Casablanca

Van dit boek is geen eerste druk bekend.

copyright 1954

Onder deze verzamelnaam vat ik een aantal uitgaven samen die als kenmerk hebben dat ze allen 1954 als jaar van copyright dragen. Dat kan best wel correct zijn (het copyright kan heel goed zijn gevestigd ver voordat het betrokken boek uitkwam) maar het is wel merkwaardig dat dit in geen der andere uitgaven zo opvallend vóórkomt. Als regel wordt het jaar van copyright bij iedere nieuwe druk aangepast. Bovendien hebben de uitgaven in deze groep een ander gemeenschappelijk kenmerk, namelijk dat ze zijn uitgegeven bij Stenvert/Apeldoorn, terwijl alle andere in 1954 (en de meeste in 1955) uitgegeven boeken bij Stenvert/Meppel zijn verschenen.

Een opvallend kenmerk is ook het aantal in de Lijst. Dit aantal doet vermoeden dat het betrokken boek niet in 1954 maar pas veel later is verschenen. Ik heb gekozen voor 1957 om een aantal redenen. In de eerste plaats zijn er geen andere uitgaven uit 1957 bekend (1958 en later is uitgegeven bij De Eekhoorn/Apeldoorn); in de tweede plaats klopt 1957 heel wel met de in de boeken van deze groep vermelde "reeds verschenen drukken". Het gaat in deze groep om de volgende uitgaven:

• Avonturen in de Stille Zuidzee (zesde druk, # Lijst=21)
• Kabaal om een varkensleren koffer (derde druk, # Lijst=21)
• Pyjama-rel in Panama (tweede druk, # Lijst=21)
• Vreemd gespuis in een warenhuis (eerste druk, # Lijst=21)
• Wilde sport om een nummerbord (eerste druk, # Lijst=23)

In bijgaande tabel heb ik de op dit moment bekende en gereconstrueerde drukgeschiedenis van de delen 1-32 weergegeven. Op mijn website zijn van iedere uitgave (ook van de delen 33-46) nog meer gegevens opgenomen. Zoals je kunt zien zijn er nog wel wat lege plekken, en ik houd me vanzelfsprekend aanbevolen voor nog ontbrekende informatie. Bij voorkeur via e-mail, maar het mag natuurlijk ook met de gewone post. Bel 015-2616815 en je hoort wel wat ik allemaal graag wil weten.

Naschrift. Naar aanleiding van bovenstaand artikel is een aantal reacties ontvangen. In de "bijgaande tabel" zijn de hieruit voortgekomen aanvullingen verwerkt.

© 2000 Simon Kuipers

Naar de inhoudsopgave van deze nieuwsbrief Naar de rubriek "de Bob Evers-nieuwsbrief" (algemene informatie) Naar de homepage